Krytyczne myślenie zostało zaliczone przez World Economic Forum do umiejętności xxi wieku. Gotowość do rozwiązywania problemów i podejmowania przemyślanych decyzji opartych na analizie faktów, a nie fake newsów w tym szybko zmieniającym się świecie, to cecha szczególnie przydatna nie tylko w życiu zawodowym, ale również prywatnym. Osoby, które wykażą się umiejętnością analizy faktów, przez co łatwiej im będzie podejmować trafne decyzje, będą w najbliższym czasie szczególnie pożądane na rynku pracy. Już obecnie krytyczne myślenie jest jedną z kluczowych umiejętności wymaganych nie tylko na stanowiskach wyższego szczebla, ale również od osób, które znajdują się nieco niżej w hierarchii firmowej. Dlaczego myślenie krytyczne jest kompetencją przyszłości i na czym polega, a także jak się go nauczyć? Podpowiadamy.
Czym jest myślenie krytyczne?
Osoby, które zastanawiają się, czym jest myślenie krytyczne, powinny wiedzieć, że nie ma jednej definicji takiej cechy. Można jednak zastanawiając się, czym jest myślenie krytyczne, zdefiniować je jako umiejętność analizowania, kwestionowania, a także wyciągania wniosków z dostępnych informacji, a także argumentów. Jest więc nie tylko konstruktywna, ale przede wszystkim użyteczna i potrzebna umiejętność.
Samo określenie “krytyczne” wywodzi się z dwóch greckich słów, czyli “kritikos” tłumaczone jako światły osąd oraz “kriterion”, czyli standardy, kryteria. Oznacza to, że krytyczne myślenie są to światłe bądź rozumne osądy, które bazują na określonych kryteriach. Mimo że jest to dość ogólna definicja, to jednak dość trafnie określa idee krytycznego myślenia.
Jedna z definicji określa myślenie krytyczne jako zdolność do myślenia w jasny i racjonalny sposób o tym co robić lub też, w co wierzyć. W praktyce oznacza to więc, że myśląc krytycznie, nie możemy wierzyć we wszystko, co przeczytamy czy usłyszymy. Jest to więc cecha związana z czujnością na manipulację, która stawia rozum ponad emocjami.
Kto uważany jest za ojca myślenia krytycznego? Geneza i podstawowe informacje na temat krytycznego myślenia
Mimo że krytyczne myślenie zostało wskazane w raporcie opublikowanym przez specjalistów z World Economic Forum jako jedna z kompetencji przyszłości, to już obecnie jest cechą poszukiwaną na rynku pracy. Co więcej, jest to kompetencja, która przydatna jest nie tylko w pracy zawodowej, ale również edukacji czy życiu codziennym. Warto jednak wiedzieć o tym, że nie jest to nowa umiejętność, ponieważ początki krytycznego myślenia z łatwością znajdziemy już w starożytności.
Za ojców krytycznego myślenia można więc uznać filozofów greckich takich jak Sokrates, Platon czy Arystoteles, a także innych. Kładli oni szczególny nacisk właśnie na znaczenie logicznego rozumowania, pytań i analizy. W kolejnych wiekach, na przykład w średniowieczu i renesansie, myśliciele tacy jak Tomasz z Akwinu czy Francis Bacon również rozwijali pojęcie krytycznego myślenia. Ideę tę promowali w epoce oświecenia filozofowie tacy jak John Locke a także Immanuel Kant, którym szczególnie zależało na sceptycyzmie wobec autorytetu i niezależności myśli. W XX wieku umiejętność ta stawała się coraz bardziej istotna. Na przykład John Dewey przekonywał, że jest ona kluczowym elementem społeczeństwa obywatelskiego, a także edukacji demokratycznej.
Dlaczego myślenie krytyczne to kompetencja XXI wieku?
Analizując listę kompetencji przyszłości, opublikowaną przez World Economic Forum możemy znaleźć sporo umiejętności, które zostały wskazane przez analityków za kompetencje przyszłości. Dlaczego jednak myślenie krytyczne jest kompetencją XXI wieku, skoro za jego ojca można uznać już Sokratesa?
Warto mieć świadomość, że myślenie krytyczne to cecha, która była przydatna już wieki temu. Jednak w dzisiejszych czasach ze względu na rosnące tempo życia, natłok informacji, a także nowych technologii w naszym otoczeniu znajduje się mnóstwo fake newsów. Nieprawdziwe i niesprawdzone informacje mogą negatywnie wpływać nie tylko na nasze decyzje w życiu prywatnym, ale również zawodowym. Dlatego umiejętność racjonalnej analizy faktów, może nam pomóc nie wpaść w pułapkę myślenia stereotypowego.
Powodem, dla którego obecnie myślenie krytyczne jest kluczową kompetencją, jest rosnące tempo życia i ogrom informacji, z którymi na co dzień się spotykamy. Zwróćmy uwagę na to, że zarówno w pracy, jak i w domu każdego dnia musimy przetwarzać mnóstwo danych i na ich podstawie podejmować różnego rodzaju decyzje. Świadome myślenie krytyczne jest więc niezwykle istotne, by nauczyć się odsiewać informacje, które są zbędne lub nieprawdziwe od tych istotnych, które mogą nam pomóc w życiu zawodowym, lub prywatnym.
Zwróćmy uwagę na to, jak dużo na naszej skrzynce mailowej czy komunikatorach widzimy każdego dnia nowych maili i powiadomień. Zwłaszcza na stanowiskach kierowniczych ich ilość będzie rosła. Dlatego warto rozwijać w sobie tę umiejętność. Co więcej, szczególnie istotne jest, by krytycznego myślenia uczyć również dzieci i młodzież, która dorasta w erze cyfryzacji i fake newsów.
Jak rozwijać umiejętność krytycznego myślenia i podejmowania decyzji w racjonalny sposób?
Chcąc rozwijać w sobie krytyczne myślenie, warto zwrócić uwagę na fakt, iż jest to zawsze nasz wybór. Pamiętajmy, że nasz mózg zazwyczaj spontanicznie nie uruchamia logiki w myśleniu. Dlatego jest to schemat myślowy, który wymaga uruchomienia. W związku z tym można powiedzieć, że krytyczne myślenie wymaga od nas samodyscypliny w myśleniu i pogłębionej krytycznej refleksji. Umiejętność krytycznego myślenia, podobnie jak inne kompetencje miękkie, wymaga ciągłego ćwiczenia, ale także o właściwej wiedzy. Dlatego wymaga od nas cierpliwości, czasu, odpowiedniego postępowania, a także analitycznego myślenia. Jak jednak ćwiczyć tą umiejętność?
- Zadawać pytania – pamiętajmy, że podstawą krytycznego myślenia jest właśnie zadawanie pytań i otwartość umysłu. Ciekawość pozwala nam nierzadko znaleźć najefektywniejsze rozwiązania.
- Analizować problemy metodą Sokratesa – ze względu na to, że Sokrates nazywany jest ojcem krytycznego myślenia, warto ucząc się tej umiejętności, wykorzystać jego technikę. Wprowadził on metodę pytań, która pomaga w analizie i rozwiązywaniu problemów.
- Wykorzystywać samoregulację – ze względu na to, że często nasze myśli są subiektywne lub wręcz irracjonalne, żeby nauczyć się krytycznego myślenia, musimy je korygować. Dlatego samoregulacja polega na świadomym zarządzaniu swoimi myślami tak, aby stanowiły one podstawę podejmowania przemyślanych decyzji.
Dlaczego umiejętność myślenia krytycznego i racjonalne myślenia to cechy ważne zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym?
Dzięki krytycznemu myśleniu jesteśmy w stanie podejmować lepsze decyzje, które będą logiczne i racjonalne. Umiejętność analizy informacji, obrona przed manipulacją, a także wzięcie pod uwagę różnych opcji, pozwala nam na efektywne rozwiązywanie problemów. Zdolność logicznego myślenia jest niezwykle istotna nie tylko w życiu zawodowym i pożądana przez pracodawców, ale również w prywatnym. Dlaczego?
Zwróćmy uwagę na to, że myślenie krytyczne to zdolność do analizowania informacji potrzebnych do procesu podejmowania decyzji w sposób racjonalny. Dlatego naszymi działaniami myśląc krytycznie, nie kierują uczucia i emocje, lecz zdrowy rozsądek. W pracy może to być przydatna umiejętność na każdym szczeblu hierarchii firmowej, jednak szczególnie pożądana będzie zdecydowanie u osób decyzyjnych. W życiu prywatnym z kolei zdrowy rozsądek może nam pomóc w wielu przypadkach, chociażby podczas zakupów, kiedy chcemy kupić kolejną parę butów czy sukienkę, których nie potrzebujemy.
Jak mogę wprowadzić w życie zawodowe krytyczne myślenie?
Chcąc wprowadzić krytyczne myślenie do swojego życia zawodowego, na przykład w procesie decyzyjnym, warto zwrócić uwagę na kilka następujących elementów:
- analizę informacji – krytyczne myślenie wymaga dogłębnej analizy dostępnych danych, a także zrozumienia ich kontekstu ich znaczenia,
- ocenę dowodów – zawsze sprawdzajmy wiarygodność, a także jakość zdobytych informacji. Krytyczne myślenie pomoże nam zidentyfikować błędy i niekompetentne lub mylące dane,
- przewidywanie konsekwencji – dzięki umiejętności krytycznego myślenia będziemy w stanie przewidzieć wyniki poszczególnych wyborów i na przykład na podstawie analizy SWOT dokonać ostatecznych decyzji, rozważając alternatywne scenariusze i różne opcje,
- logiczne wnioskowanie – łącząc informacje i wyciągając z nich wnioski, używajmy logicznego wnioskowania, ponieważ wówczas wesprzemy nasz proces decyzyjny. Pamiętajmy o tym, by rozpoznawać a następnie unikać pułapek, które mogą być efektem naszych własnych uprzedzeń czy też nadmiernego uproszczenia lub grupowego myślenia,
- komunikację i dyskusję – ważne jest, by regularnie podejmować refleksje nad własnymi decyzjami ich skutkami, a także procesem, który do nich prowadził i kontrolować przy tym emocje i uprzedzenia, które mogą wpływać na wyniki naszych myśli. Warto również efektywnie komunikować się z innymi, aby uzyskać różne opinie, które mogą wzbogacić nasz proces decyzyjny.
Czym jest krytyczne myślenie w życiu prywatnym?
Krytyczne myślenie pomaga nam również w życiu prywatnym. Umiejętność formułowania wniosków na podstawie faktów, a także uwzględnianie różnych punktów widzenia pozwala nam ocenić trafność decyzji również w życiu codziennym. Krytyczne myślenie nie zawsze musi obejmować rozwój poznawczy czy twórczy. Umiejętność ta przydatna jest również, w wydawałoby się błahych sytuacjach, na przykład podczas zakupów. Bardzo często zdarza nam się przecież kupić różnego rodzaju ubrania, gadżety, biżuterię czy kosmetyki, których tak naprawdę nie potrzebujemy, lecz przez chwilę nam się spodobały, a teraz w ogóle z nich nie korzystamy.
Bardzo często nie analizując racjonalnie i krytycznie swoich myśli, wpadamy w pułapki, które zastawiane są na klientów przez marketerów. Na przykład przy kasie, kiedy już stoimy w kolejce, mamy dostęp do drobnych produktów, które kuszą nas dołożyć je do zakupów. Często również różnego rodzaju promocje i wyprzedaże, a także ograniczone akcje skłaniają nas do podejmowania szybkich i często niezbyt trafnych decyzji. Bronić się przed takimi impulsywnymi zakupami możemy, wykorzystując krytyczne myślenie. Wówczas możemy zastanowić się, czy naprawdę tego potrzebujemy, czy jest nam to niezbędne, a także czy nas na to stać.
Jak nauczyć się myśleć krytycznie?
Krytyczne myślenie to kompetencja przyszłości, która jednak już dzisiaj jest szczególnie doceniana przez pracodawców. Jest to cecha niezbędna w wielu dziedzinach. Dlatego niezależnie od tego czy jesteśmy zatrudnieni w branży medycznej, technicznej, technologicznej, produkcyjnej, czy zajmujemy się sztuką, projektowaniem lub dziennikarstwem, zawsze umiejętność ta będzie dla nas przydatna. Pamiętajmy jednak, że krytyczne myślenie będzie wymagało od nas otwartości na zmiany i gotowości do kwestionowania własnych przekonań. Jest to więc proces ciągłego uczenia się i przekształcania informacji, które otrzymujemy. Wymaga od nas umiejętności formułowania logicznych wniosków i podejmowania decyzji na ich podstawie. Jak rozwijać zdolność krytycznego myślenia?
- Uczyć się wyciągać wnioski.
- Zadawać pytania.
- Starać się dogłębnie rozumieć informacje zawarte w źródłach i ocenić ich przydatność.
- Szukać najlepszych rozwiązań.
Obecnie wiele firm oferuje również szkolenia z kompetencji miękkich, takich jak zdolność krytycznego myślenia. Dlatego chcąc rozwijać tę umiejętność, możemy skorzystać również z takiej opcji.
Krytyczne myślenie w CV jako kompetencja przyszłości
Pracodawcy, oceniając CV poszczególnych kandydatów, bardzo często zwracają uwagę nie tylko na ich kompetencje twarde, ale również kompetencje miękkie, do których zaliczamy zdolność krytycznego myślenia. Ze względu na to, że jest to kompetencja przyszłości, bez wątpienia jest pożądana przez pracodawców. Warto więc zaznaczyć umiejętność krytycznego myślenia w swoim CV. Jest to szczególnie istotna cecha w przypadku kiedy aplikujemy na stanowisko, które będzie wymagało od nas umiejętności rozwiązywania problemów, a także samodzielności i innowacyjności. Pamiętajmy, że może być to atut, który wyróżni nas na tle innych kandydatów.
Rekruterzy doceniają kandydatów, którzy krytycznie myślą ponieważ wiedzą, że są to osoby, które są w stanie podejmować przemyślane i świadome decyzje, a także efektywnie rozwiązywać różne problemy. Dzięki temu są one też otwarte na nowe pomysły i gotowe do wyzwań. Przychylność pracodawcy w stosunku do kandydatów wykazujących się nie tylko wiedzą techniczną i teoretyczną, ale także zdolnością do krytycznego myślenia, może być więc czynnikiem determinującym nasz sukces. Jeżeli więc faktycznie posiadamy taką umiejętność, umieścimy ją w swoim CV.
