Współpraca z szefem nie zawsze jest łatwa, zwłaszcza jeżeli osoba ta jest nie tylko wymagająca, ale również toksyczna. Dobra relacja z przełożonym może wpływać nie tylko na komfort pracy, ale przede wszystkim samopoczucie pracowników, a także ich efektywność. Dlatego sposób, w jaki szef komunikuje się ze swoimi podwładnymi, może mieć wpływ na całą strukturę firmy, a nawet jej wizerunek w oczach klientów czy kontrahentów. Niestety jednak szefowie wciąż bywają osobami o toksycznych, a wręcz psychopatyczne cechach. Co zrobić w sytuacji kiedy nasz szef jest toksyczny? Jak rozpoznać cechy psychopatycznego przełożonego i co zrobić, aby móc z nim pracować i nie zwariować? Podpowiadamy.
Szef psychopata a język psychologii
Mimo że określenie szef psychopata brzmi już nieco groźnie, to jednak warto wiedzieć o tym, że w języku potocznym etykietkę psychopaty przypisujemy osobom o niższym poziomie empatii, które są skłonne do toksycznych zachowań. Z taką osobowością kojarzone są również cechy związane z manipulowaniem innymi ludźmi poprzez zarządzanie ich emocjami. Wbrew pozorom psychopatia nie zawsze jest zaburzeniem psychicznym. Może być ona także cechą osobowości. Dlatego psychologowie rozgraniczają pojęcia; zaburzenia osobowości antyspołecznej zwanej psychopatyczną, a także psychopatię jako cechy osobowości.
Niestety w naszej pracy zawodowej możemy spotkać się z osobami, u których psychopatia występuje jako cecha osobowości. Wówczas warto wiedzieć, że brak empatii to oczywista cecha psychopatów. Takie osoby mogą dopuszczać się toksycznych zachowań wobec swoich podwładnych. Jak rozpoznać szefa psychopatę i czym charakteryzuje się toksyczny przełożony?
Toksyczny szef – cechy
Jak już wiadomo, brak empatii to oczywista cecha w przypadku psychopatów. Dlatego jeżeli zachowanie szefa wskazuje na to, że nie interesują go nasze uczucia, a dodatkowo kieruje on w naszą stronę wiele negatywnych emocji, wówczas najprawdopodobniej mamy do czynienia ze złym szefem, Czym jednak również zazwyczaj wyróżniają się takie osoby? Z toksycznym szefem zazwyczaj skojarzone są także inne cechy, do których zalicza się:
- nierówne traktowanie podwładnych,
- nadmierną kontrolę podwładnych,
- ignorowanie opinii i uczuć zespołu.
Dodatkowo często toksyczny szef wcale nie musi mieć osobowości psychopatycznej. Może być on również wampirem energetycznym. Taka osoba przejawia następujące cechy:
- ciągle narzeka,
- czerpie satysfakcję z nieporozumień,
- nie lubi zmian,
- zwleka z wykonywaniem swoich zadań,
- myśli pesymistycznie,
- czerpie radość z negatywnych emocji innych pracowników.
Toksyczny szef nierzadko jednak sprawia wrażenie życzliwego. Może być pewną siebie, wygadaną i inteligentną osobą, a jego zachowania mogą wynikać z przyjemności destrukcyjnego wpływu, jaki wywiera na innych lub też braku świadomości konsekwencji swoich działań. Nierzadko toksyczni szefowie odreagowują swoje życiowe frustracje właśnie w pracy na swoich podwładnych. Mogą oni również preferować styl zarządzania poprzez wytwarzanie traumy u pracowników. Niezależnie od tego, jaką motywacją kierują się takie osoby, ich zachowania nierzadko wpływają destrukcyjnie nie tylko na jednostki ale również cały zespół i firmę.
Toksyczny szef – objawy
Toksyczni szefowie mogą wyróżniać się różnym zestawem cech, często jednak ich zachowania są dość podobne. Do zachowań toksycznych szefów można zaliczyć:
- niezrozumiałe wybuchy,
- brak komunikacji,
- nieumiejętne ocenianie innych,
- nieustanne ocenianie podwładnych,
- przypisywanie sobie czyichś zasług,
- ignorowanie opinii podwładnych,
- brak zaufania do podwładnych,
- faworyzowani niektórych pracowników,
- brak przekazywania jasnych instrukcji,
- nierespektowanie życia prywatnego i zasady work-life balance,
- nadmierne nakładanie obowiązków na pracowników,
- traktowanie innych z brakiem szacunku.
Wiele zachowań toksycznego szefa wynika z jego braku empatii. Taką osobę nie interesuje to, z czym zmaga się dany pracownik, jak się czuje, czy jest mu ciężko, a także czy może zachować równowagę między życiem zawodowym i prywatnym. Dodatkowo jeżeli tylko taki przełożony poczuje, że jakaś osoba mogłaby być dla niej go zagrożeniem, wówczas jest w stanie ją nawet zwolnić, bez żadnego poczucia winy i bez konkretnych przesłanek.
To tylko niektóre działania, jakie może podejmować toksyczny szef. Często takie zachowania przyczyniają się do tego, że jego podwładni chcą zmienić pracę, właśnie z powodu swojego bezpośredniego przełożonego. Pamiętajmy jednak, że wbrew pozorom na toksyczne słowa i działania można wpływać i je zmieniać.
Toksyczny szef – jak sobie radzić?
Niestety wciąż wiele osób w swoim miejscu pracy zmaga się z negatywnymi zachowaniami ze strony przełożonego. Takie osoby zadają sobie pytanie, jak radzić sobie z toksycznym szefem. Żeby poradzić sobie z toksycznym przełożonym, należy pamiętać o kilku aspektach. Przede wszystkim warto zadbać o swoją asertywność, pewność siebie i umiejętność, komunikacji tak, aby nauczyć się stawiać granice w relacji z toksykiem. Dodatkowo dobrze jest znaleźć sojuszników i sprzymierzeńców w walce z patologicznymi zachowaniami przełożonego. Warto również zadbać o swój komfort psychiczny, stosując odpowiednie techniki relaksacyjne i dbając o zachowanie właściwej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
W ostateczności możemy pomyśleć o zmianie pracy lub też skorzystaniu z pomocy psychologicznej. Nawet 15% osób, które mają do czynienia z szefem o psychopatycznej osobowości, będzie musiało skorzystać z terapii lub coachingu, aby nauczyć się tworzyć bańkę prywatności w kontaktach z taką osobą i nie wpuszczać do swojego świata negatywnych emocji, których doświadczają w takich relacjach. Stworzenie dystansu i nieprzyjmowanie osobiście wielu uwag takich przełożonych jest niezwykle istotne, aby zachować komfort psychiczny, nawet jeżeli nie decydujemy się na zmianę miejsca zatrudnienia.
Jak nauczyć się stawiać granice w relacji z szefem?
Jeżeli zależy nam na zatrudnieniu w obecnym miejscu pracy, musimy pamiętać o tym, że nawet toksyczny szef będzie odgrywał pewną rolę w naszym życiu zawodowym. Często od takiej osoby zależy na przykład nasz awans, podwyżka, ale także opinia na nasz temat osób znajdujących się wyżej w hierarchii firmy. Dlatego warto nauczyć się zachowań, które pozwolą nam możliwie jak najlepiej radzić sobie z taką osobą i jednocześnie zachować poprawne stosunki na tle zawodowym.
Przede wszystkim powinniśmy nauczyć się stawiać granice w takich relacjach i zachować dystans. Oddzielajmy zawsze fakty od interpretacji i nie traktujmy jego zachowań personalnie. W przypadku kiedy toksyk chciałby przejawiać zachowania nieetyczne lub niezgodne z naszymi przechowaniami przekonaniami, powinniśmy jasno określać granice i nie dopuszczać do ich przekraczania. Warto również pokazywać takiej osobie, że nie osiąga ona swojego cel,u a więc na przykład nie obniża naszego poczucia wartości, nie wprowadza nas w kompleksy czy poczucie winy, ponieważ być może wtedy nieco odpuści swoje negatywne zachowania kierowane w naszą stronę.
Konstruktywne wyznaczenie granic w relacji z toksycznym szefem będzie miało fundamentalne znaczenie zarówno dla naszego zdrowia psychicznego, jak i unikania szkód, które może wywołać negatywne działanie szefa. Dlatego warto zacząć proces wyznaczania granic od refleksji na temat zachowań szefa, które są dla nas niedopuszczalne. Musimy również zrozumieć swoje potrzeby i wartości. Jak jednak dokładnie wyznaczyć granice w relacji z szefem? Często takie działania wymaga od nas czasu i determinacji, a także zrozumienia, że tylko ustalenie jasnych limitów może nam pomóc poprawić jakość życia zawodowego, ale i osobistego.
Dlatego na przykład jeżeli szef zarzuca nas zbyt dużą ilością obowiązków, granicą będzie zakomunikowanie mu konieczności realistycznego oszacowania naszych zasobów czasowych. W sytuacji kiedy na przykład jednak nie wyznacza nam konkretnych zadań i nie przekazuje jasnych instrukcji, wówczas granicą będzie poproszenie go o konkretyzowanie swoich oczekiwań i przekazanie ich w zrozumiałej dla nas w formie. Bardzo często toksyczni szefowie nie respektują życia prywatnego pracowników/ W takim przypadku ustaleniem granicy będzie przekazanie takiej osobie informacji, że czas po pracy należy wyłącznie do naszej strefy prywatnej.
Toksyczny szef w pracy a techniki asertywności. Jak przygotować się do konfrontacji z przełożonym?
W relacji z toksycznym szefem warto wykorzystać również pewne strategie radzenia sobie z takimi osobami. Dlatego, aby zniwelować negatywne skutki działań toksyka, powinniśmy postawić na rozwijanie strategii, które poprawią atmosferę w miejscu pracy i będą wspierały nas w ochronie własnego dobrostanu. Do takich technik można zaliczyć ćwiczenie asertywności. W relacji z toksycznym szefem asertywności jest jedną z najistotniejszych cech, która może nam pomóc bronić się przed jego negatywnymi działaniami. Pozwala również na wyraźne komunikowanie swoich potrzeb i granic, co może wpłynąć na wzmocnienie naszej pozycji zawodowej.
Techniki asertywności powinien stosować cały zespół, a poszczególni pracownicy powinni wspierać się w reagowaniu na negatywne zachowania szefa toksyka. Jak jednak zastosować techniki asertywności? Na przykład odmawiając dodatkowych zadań, gdy te nie są zaliczane do zakresu naszych obowiązków. Możemy również powiedzieć szefowi o swoich uczuciach bez oceniania jego zachowań. Wówczas zastosujemy technikę asertywności tzw. komunikat JA i wyrazimy emocje bez eskalacji konfliktu. Możemy również poprosić szefa o zmianę zachowania, zwracając jego uwagę na konkretną niepożądaną sytuację.
Toksyczny przełożony a negatywny wpływ na cały zespół
Toksyczny szef może mieć negatywny wpływ na cały swój zespół, a nawet firmę. Dlatego żeby radzić sobie z taką osobą, warto poszukać sojuszników. Zbudowanie mocnych relacji ze współpracownikami, niezależnie od tego czy piastują podobne stanowiska, czy są to osoby na wyższych szczeblach, może pomóc nam uniknąć następstw ciągłej presji i negatywnych emocji.
Warto pamiętać o tym, że budowanie relacji wsparcia wśród współpracowników jest również ważnym krokiem dla budowania silnego zespołu, który będzie umiał wspólnie wstawić czoła wyzwaniom. Solidarność zespołowa jest niezwykle ważna, ponieważ może być receptą na toksyczne zachowania przełożonego. Wpływa również na wzajemną pomoc i przyjazną atmosferę w miejscu pracy. Dlatego budując wsparcie wśród współpracowników, warto pamiętać o:
- regularnych szkoleniach z zakresu komunikacji asertywnej,
- budowaniu pozytywnych relacji międzyludzkich w pracy,
- ustaleniu wspólnych dla całego zespołu wartości i norm,
- regularnych spotkania służących wymianie doświadczeń i wsparcia.
Manipulacja toksycznego przełożonego nie może mieć wpływu na nasze życie prywatne
Niestety bardzo często jednym z następstw przebywania z toksycznym szefem jest kwestionowanie swoich umiejętności, kompetencji i spadek pewności siebie. Dlatego szczególnie istotne jest, by w sytuacji kiedy lider lub środowisko pracy negatywnie wpływają na nasze samopoczucie, zadbać o zachowanie zasad work-life balance.
Warunki pracy owszem wpływają na naszą produktywność, jednak jeżeli osoba, która zarządza zespołem, jest toksyczna i stosuje manipulację, szczególnie istotne jest, aby pracownicy dążyli do samorozwoju i wellbeingu. Bardzo ważne jest, by zachować wyraźną granicę między stresującymi obowiązkami zawodowymi i czasem wolnym. Warto więc znaleźć sobie hobby, spędzić czas ze znajomymi czy zrelaksować się w inny sposób.
W pracy koncentrujemy się na pracy i starajmy się jak najlepiej wypełniać swoje obowiązki. Pamiętajmy jednak, że stałe doświadczenie stresu związanego z działaniami toksycznego szefa, może mieć konsekwencje dla naszego zdrowia psychicznego i fizycznego. Dlatego, aby znaleźć harmonię wymagającym w środowisku pracy, warto pamiętać o:
- zbilansowanej diecie, która dostarczy nam energii i wspomoże koncentrację,
- regularnych ćwiczeniach fizycznych, które poprawią nastrój i zapobiegną negatywnemu wpływowi stresu na nasz organizm,
- odpowiedniej ilości snu, który jest kluczowym elementem regeneracji organizmu.
Warto w czasie wolnym znaleźć miejsce na pasję i hobby, a więc aktywności, które pozwolą nam na zachowanie równowagi emocjonalnej, ale także spotkania ze znajomymi, które będą fundamentem naszego dobrego samopoczucia. Warto również zacząć stosować techniki relaksacyjne takie jak joga czy medytacja, aby poprawić swoje zdrowie psychiczne.
