Bardzo często, kiedy słyszymy pochlebne opinie na temat swojej pracy, zdamy z dobrym wynikiem egzamin, zbędziemy nagrodę, czy otrzymamy awans, zaczynamy zastanawiać się, czy to nie jest przypadek lub pomyłka i wydaje nam się, że nie zasługujemy na to, co mamy. Często obawiamy się również, że osiągane przez nas osobiste, jak i zawodowe sukcesy nam się po prostu, nie należą, a świat za chwilę dowie się, że tak naprawdę niewiele umiemy. Osoby, które mają takie myśli, najprawdopodobniej cierpią na syndrom oszusta. Często jest on problemem związanym m.in. z niską samooceną i perfekcjonizmem. Co warto wiedzieć na temat syndromu oszusta i jak można sprawdzić, czy cierpimy z jego powodu? Podpowiadamy.
Czym jest syndrom oszusta?
Syndrom oszusta po raz pierwszy został opisany w 1978 roku przez dwie psycholożki z Uniwersytetu w Georgii. Jest to zjawisko psychologiczne polegające na tym, że dana osoba nie wierzy w swoje możliwości, umiejętności, wiedzę, a także osiągnięcia, nawet jeżeli odnosi sukcesy, zdaje pozytywnie egzaminy i posiada wiele dowodów wskazujących na jej kompetencje. Syndrom oszusta powoduje u takich osób, że mimo że otrzymują one z zewnątrz potwierdzenie swoich umiejętności czy kompetencji, to mimo wszystko umniejszają ich znaczeniu, ponieważ uważają, że ich dokonania są dziełem przypadku, wynikiem szczęścia lub znajomości.
Osoby z syndromem oszusta postrzegają swoje osiągnięcia w taki sposób, jakby były oszustem, którego umiejętności bądź wiedza nie są dostateczne, aby były nagrodzone lub doceniane. Warto jednak podkreślić, że syndrom oszusta nie jest związany z faktycznym i realnym oszukiwaniem na tle zawodowym. Jest to jedynie stan, który blokuje konstruktywne uczucia i możliwość zadowolenia z własnych osiągnięć blokowany poprzez strach, wstyd i poczucie winy.
Kogo dotyczy syndrom oszusta?
Najczęściej osoby dotknięte syndromem oszusta odnoszą duże sukcesy i obiektywnie są niezwykle kompetentne. Bardzo często jednak osoby cierpiące z powodu zjawiska impostora zmagają się z cechami takimi jak:
- nadmierny perfekcjonizm,
- wysoka skłonność do samoobserwacji,
- brak pewności siebie,
- niska samoocena,
- podwyższony poziom lęku,
- skłonność do depresji.
Bardzo często syndrom oszusta dotyczy osób uznawanych za szczególnie uzdolnione lub wyróżniające się pewnymi umiejętnościami, które często przewyższały swoją wiedzą rówieśników już w dzieciństwie. Były one więc podziwiane i uznawane nie tylko przez rodziców, ale i otoczenie. W związku z tym w dorosłym życiu nierzadko odczuwają one poczucie bezwartościowości. Często zawodowo lub prywatnie czują, że nie są wybitnie dobrzy tak, jak byli w szkole. W związku z tym czują, że muszą sprostać pewnym oczekiwaniom, aby zasłużyć na uznanie, a czasami również na miłość. Syndrom oszusta według naukowców skorelowany jest z lękowym stylem przywiązania. Oznacza to, że rozwija się on również często u osób, u których rodzice nie byli w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb, a w takiej relacji nierzadko występowały cechy wrogości i agresji.
Warto mieć świadomość, że syndrom oszusta dotyczy nawet 70% społeczeństwa i jest on zwłaszcza powszechny wśród ludzi, którzy wiele osiągnęli. Najczęściej jednak dotyczy kobiet, właśnie ze względu na przypisywane im role społeczne. Niebagatelny wpływ na syndrom oszusta ma także nasze dzieciństwo i sytuacja rodzinna w trakcie dorastania. Wystąpieniu syndromu tego sprzyja również perfekcjonizm.
Sprawdź, czy cierpisz na syndrom oszusta
Syndrom oszusta może dotyczyć każdej osoby, niezależnie od wieku, zajmowanej pozycji, wykształcenia, a także innych czynników, ponieważ jest to pewien stan psychiczny, który nie pozwala nam wierzyć we własne możliwości, umiejętności i doświadczenia, a także wiedzę. Jak rozpoznać u siebie syndrom oszusta? Żeby sprawdzić, czy syndrom oszusta nas dotyczy, warto zadać sobie następujące pytania:
- Czy myślisz, że jesteś dobrym pracownikiem?
- Czy uważasz, że wypełniasz swoje obowiązki na danym stanowisku dobrze?
- Czy masz wrażenie, że współpracownicy przeceniają Twoje kompetencje?
- Czy uważasz, że nie robisz nic szczególnego i każdy mógłby robić to co Ty?
- Czy uważasz, że Twoje osiągnięcia to wynik szczęścia, zbiegu okoliczności lub przypadku, a nie umiejętności i kompetencji?
- Czy wydaje Ci się, że powinnaś osiągnąć o wiele mniej niż do tej pory?
- Czy boisz się o to, że zostaniesz zwolniona z pracy ze względu na to, że wykonujesz źle swoje działania lub się na niej nie znasz?
- Czy masz problem z przyjmowaniem komplementów na temat swoich osiągnięć lub inteligencji?
- Czy masz poczucie, że oszukujesz wszystkich dookoła, a otoczenie może to odkryć?
- Kiedy coś Ci się udaje i zostajesz doceniona za swoje osiągnięcia, masz wątpliwości czy możesz powtórzyć ten sukces?
- Czy obawiasz się, że nie wykonasz prawidłowo zadania, które standardowo nie sprawia Ci trudności?
- Czy boisz się, że inni odkryją, że nie masz odpowiedniej wiedzy lub umiejętności?
- Czy jesteś rozczarowana swoimi osiągnięciami?
- Czy czujesz, że powinnaś osiągać więcej?
- Masz wrażenie, że swój sukces zawdzięczasz tylko szczęściu?
- Czy zdawałaś pozytywnie testy, mimo że wcześniej wydawało ci się, że je oblejesz?
- Czy wykonujesz swoje działania tak dobrze jak byś chciała?
- Czy zapamiętujesz zdarzenia, w których nie dałaś z siebie wszystkiego?
- Czy boisz się, że inni ludzie dowiedzą się, że nie jesteś tak zdolna jak im się wydaje?
- Boisz się wypowiadać na forum, w obawie przed ośmieszeniem?
- Czy sądzisz, że zajmujesz obecne stanowisko lub odniosłaś obecny sukces, ponieważ znalazłaś się we właściwym miejscu i we właściwym czasie, lub znałaś odpowiednich ludzi?
- Kiedy jesteś chwalona przez inne osoby, boisz się, że nie uda Ci się powtórzyć takiego sukcesu w przyszłości i je zawiedziesz?
- Czy unikasz ocen, jeżeli to możliwe i boisz się, że inni będą Cię oceniać?
- Czy sądzisz, że sprawiasz wrażenie bardziej kompetentnej, niż jesteś w rzeczywistości?
- Czy martwisz się często, że nie zdasz egzaminu, mimo że inni są przekonani, że sobie poradzisz?
Powyższe pytania to tylko przykłady uwzględniające schematy myślowe osób z syndromem oszusta. Jeżeli na większość z nich odpowiemy twierdząco, wówczas istnieje duża szansa, że doświadczamy zespołu impostora.
Jak radzić sobie z syndromem oszusta?
Bez wątpienia syndrom oszusta to zaburzenie, które może negatywnie wpłynąć na kondycję psychiczną wielu osób. Jest to stan, który jednak nie jest klasyfikowany jako zaburzenie psychiczne, ponieważ może on występować zarówno u osób, które zmagają się z różnego rodzaju problemami związanymi ze zdrowiem psychicznym, jak i u osób całkowicie zdrowych. Często jednak występuje on u osób zmagających się z niską samooceną, brakiem pewności siebie, depresją, a także zespołem lęku uogólnionego. W zależności od tego, jak duże nasilenie syndromu oszusta czujemy, a także czy jest to stan, który mocno przeszkadza nam w codziennym funkcjonowaniu, możemy skorzystać z kilku różnych metod radzenia sobie z syndromem impostora.
Wśród profesjonalnych metod pracy nad syndromem oszusta wyróżnia się psychoterapię. Mamy do wyboru zarówno psychoterapię indywidualną, jak i grupową. Bardzo często osobom z zespołem impostora polecana jest właśnie ta druga opcja, czyli terapia grupowa. Dlatego jeżeli czujemy, że stan ten wywołuje u nas negatywne emocje i źle wpływa na nasze życie i samopoczucie, powinniśmy udać się na rozmowę z psychologiem lub psychoterapeutą, aby taka osoba najpierw postawiła odpowiednią diagnozę i na tej podstawie zaproponowała nam technikę pracy.
Możemy spróbować również samodzielnie poradzić sobie z syndromem oszusta. Do wyboru mamy kilka różnych opcji. Pierwszą z nich jest ćwiczenie afirmacji, a więc w takim przypadku powinniśmy stanąć przed lustrem i powtarzać sobie konkretne pozytywne myśli na swój temat takie jak na przykład: „Zasługuje na swoją pracę”, „Jestem dobra w tym co robię”, „Ludzie mnie doceniają”. Robienie takich afirmacji codziennie przez dłuższy czas może wpłynąć pozytywnie na nasze samopoczucie. Warto również zrobić listę swoich atutów i obiektywnie wymienić cechy i umiejętności, które sprawiają, że jesteśmy dobrzy w tym co robimy. Negatywne myśli możemy odpędzać, medytując, a także przypominając sobie swoje osiągnięcia. Jest to dobra technika zwłaszcza wtedy kiedy znowu dosięga nas syndrom oszusta. Po kolejnym sukcesie, jeżeli przypomnimy sobie, że nie jest to pierwszy taka sytuacja w naszym życiu, wówczas łatwiej nam będzie poradzić sobie z syndromem oszusta.
Przeczytaj również czym jest Efekt Dunninga-Krugera.
