Obecnie zarówno w rodzimych, jak i zagranicznych firmach stosuje się różne modele przywództwa, dzięki którym liderzy osiągają określone przez ich przełożonych cele, które są istotne dla rozwoju firmy. Efektywne przywództwo może być realizowane na różne sposoby, a dobór metody motywowania podwładnych do poprawy wyników powinien należeć wyłącznie do kompetencji lidera. Często jednak w poszczególnych strukturach organizacyjnych wykorzystuje się tylko jedną z technik przywództwa, a do jej stosowania obliguje się wszystkich menadżerów. Niezależnie od tego, czy możemy samodzielnie dopasować strategie zarządzania personelem, czy jest ona nam narzucona z góry, do najefektywniejszych metod przywództwa zalicza się na przykład przywództwo transformacyjne. Na czym ono polega i w jaki sposób funkcjonuje? Podpowiadamy.
Jakie są rodzaje przywództwa?
Obecnie funkcjonuje wiele definicji przywództwa, a każda z nich kładzie nacisk na nieco inne aspekty osobowości lub działań lidera. Bez wątpienia jednak przywództwo jest procesem, w którym jednostka wpływa w pewien sposób na pozostałych członków grupy w celu osiągnięcia określonych celów organizacyjnych, indywidualnych lub grupowych. Wśród najszerzej zbadanych i opracowanych koncepcji, którymi interesował się na przykład Bernard Bass, będący twórcą poniższych terminów, jest przywództwo transformacyjne i transakcyjne. Na czym polegają te dwa style zarządzania personelem?
Przywództwo transakcyjne dotyczy zarządzania poprzez krytykę oraz uwarunkowanego nagradzania. Jest to styl, w którym lider wychwytuje wszelkie błędy swoich podwładnych i stara się je korygować. Jednak naprawianie takich błędów, wiąże się dla pracownika z określoną karą. Działania korygujące dotyczą więc na przykład udzielenia nagany. Lider transakcyjny może być bierny lub czynny. W przypadku kiedy przyjmuje bierny styl zarządzania, wówczas staje się aktywny tylko wtedy, kiedy dostrzeże błędy swoich pracowników. W przypadku czynnego zarządzania transakcyjnego z kolei lider na bieżąco monitoruje sytuację swojego zespołu i poszukuje błędów u pracowników.
Przywództwo transakcyjne wiąże się jednak nie tylko z systemem zarządzania poprzez krytykę, ale także uwarunkowanym nagradzaniem. Oznacza to, że lider transakcyjny w zamian za wysiłek wkładany w pracę przez jego podwładnych, a także poprawne wykonywanie przez takie osoby ich zadań, może je nagrodzić. Nagrodą w przypadku realizacji zadań zgodnie z określonym standardem, mogą być nie tylko bonifikaty finansowe, ale również na przykład awans.
Przywództwo transformacyjne z kolei to sytuacja, w której lider oraz podwładni nawzajem motywują się do tego, by osiągać jak najlepsze wyniki. Wzajemne mobilizowanie się do tego, by jak najlepiej wypełniać swoje obowiązki często odwołuje się do zasad moralnych, a także innych wartości cenionych przez obie strony. Lider transformacyjny indywidualnie traktuje każdego podwładnego, a swoje cele osiąga poprzez stymulację intelektualną i inspirujące motywowanie. Bardzo często taka osoba jest również idealizowana przez swoich podwładnych i stawiana jako przykład.
Co to jest przywództwo transformacyjne?
Definicja przywództwa transformacyjnego zawiera w sobie kilka istotnych i niezwykle charakterystycznych elementów dla tego stylu zarządzania. Proces ten wyróżnia się przede wszystkim tym, iż zarówno lider, jak i jego podwładni, a więc wszyscy uczestnicy organizacji, struktury lub grupy, w jakiś sposób oddziałują na siebie nawzajem, odwołując się do wartości istotnych dla każdej z tych osób.
W związku z tym styl przywództwa transformacyjnego wymaga dążenia do zmian wartości pracowników, ponieważ realizacja celu struktury, w której zarządza się personelem w ten sposób, wymaga tego, aby każda osoba zatrudniona w takiej firmie lub organizacji, była jednym ze zwolenników jej wizji. Motywacja pracowników zarządzanych przez przywódcę transformacyjnego odwołuje się więc do moralności lub pewnych wartości, a nie nagród lub kar, jak w przypadku transakcyjnego stylu zarządzania. Z tego powodu przywództwo transformacyjne uznawane jest za efektywną metodę zarządzania personelem, która przynosi dobre rezultaty.
Czym wyróżnia się przywódca transformacyjny?
Transformacyjny styl zarządzania wymaga od osób na stanowiskach kierowniczych i menadżerskich posiadania odpowiednich umiejętności, które pozwolą im przekonać pracowników, że są oni częścią większej całości, a ich działania wpływają bezpośrednio na innych uczestników organizacji. Przywództwo transformacyjne wymaga więc, aby lider był dla swoich podwładnych swego rodzaju wzorem, często nawet wyidealizowanym przykładem. Z tego powodu musi być to osoba szanowana, pełna wiary w swoją wizję, która dąży uparcie do celu, a jednocześnie jest podziwiana i darzona zaufaniem. Wśród cech przywódcy transformacyjnego można wymienić:
- charyzmę – taka osoba musi umieć oddziaływać na podwładnych swoim zachowaniem, a więc jej współpracownicy powinni widzieć jej zaangażowanie,
- inspirujący wpływ na współpracowników – taka osoba w skuteczny sposób musi wpływać na innych i wyzwalać w nich potrzebę tego, by dążyli do doskonałości i starali się osiągać jak najlepsze rezultaty. Powinna również pokazywać współpracownikom, że grają do jednej bramki i muszą działać razem,
- odwagę – taka osoba nie może bać się podejmować pewnych działań, również tych, które w istotny sposób wpłyną na kondycję firmy, jeżeli tylko mogą one umocnić jej strukturę,
- umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji – jak każdy przywódca, również lider transformacyjny powinien być osobą zdecydowaną, która nawet pod presją czasu jest w stanie podejmować trafne i dobre dla organizacji, w jakiej jest zatrudniona decyzje,
- umiejętność obserwacji – lider transformacyjny musi umieć obserwować nie tylko swoich podwładnych, aby dobrać odpowiednie techniki motywowania personelu, ale również wychwytywać niepokojące sygnały, które powinny skłonić go do zmiany strategii.
Przywódcy transformacyjni starają się uświadomić swoim podwładnym, jakie kwestie są priorytetowe dla grupy, a także całej organizacji. Tacy liderzy bardzo często zachęcają podwładnych do osobistego zaangażowania się w takie działania poprzez swój entuzjazm, a także inspirowanie ich własnymi osiągnięciami.
Czym wyróżnia się przywództwo transformacyjne?
Przywództwo transformacyjne to proces, w którym lider zachęca współpracowników do pracy i większej wytrwałości swoim zachowaniem, doświadczeniem i podejściem, a także umiejętnością przekazywania poleceń. Taka osoba określa, co zespół musi zrobić, aby osiągnąć zamierzone cele. Przywództwo transformacyjne zawiera w sobie jednak cztery najważniejsze czynniki, do których należą:
- indywidualne traktowanie – polega ono na zwracaniu szczególnej uwagi lidera na osiągnięcia jednostki, a także potrzeby poszczególnych podwładnych, dzięki czemu taki manager przybiera również rolę mentora, który pomaga członkom zespołu rozwijać ich potencjał,
- stymulacja intelektualna – przywódca transformacyjny pobudza swoich podwładnych do kreatywności, indywidualności i wysiłku intelektualnego poprzez nowe spojrzenie na poszczególne sytuacje. Taka osoba nigdy nie wyśmiewa podwładnych ani nie krytykuje ich publicznie z powodu popełnianych przez nich błędów,
- inspirujące motywowanie – lider transformacyjny zachęca swoich podwładnych do pracy poprzez podkreślenie sensu ich działań, rozbudzanie ducha zespołu, swój entuzjazm i optymizm, a także wskazanie realistycznych wizji przyszłości,
- wyidealizowany przykład – lider transformacyjny to osoba, która musi być podziwiana, szanowana i wzbudzająca zaufanie, którą jej podwładni chcą naśladować. Dlatego taki manager przejawia wiarę w swoją wizję i jest wytrwały w dążeniu do celu, a ponadto przedkłada potrzeby członków swojego zespołu nad swoje.
Wady i zalety przywództwa transformacyjnego
Przywództwo transformacyjne tak jak każdy inny model zarządzania ma swoje wady i zalety. Do zalet można zaliczyć:
- zwiększone zaangażowanie pracowników, na które wpływają morale zespołu,
- lepszą kreatywność pracowników prowadzącą do nowych pomysłów i rozwiązań,
- lepszą wydajność pracowników, a także lidera.
Mimo wielu zalet przywództwo transformacyjne wiąże się również z pewnymi wadami. Wynikają one głównie zbyt silnej pozycji lidera, który nierzadko ze względu na swój entuzjazm, charyzmę i otwartość umysłu, może tłumić pomysły zespołu i pozbawiać go inicjatywy. To z kolei wiąże się z utratą pewności siebie przez pracowników. Takie osoby mogą przestać myśleć nieszablonowo ze względu na to, że przywykną do tego, że ich propozycje nigdy nie są brane pod uwagę, a wszystkie pomysły wynikają wyłącznie ze strony lidera.
Jakie są różnice między przywództwem transformacyjnym a transakcyjnym?
Różnica między przywództwem transformacyjnym a transakcyjnym dotyczy kilku kwestii. Przede wszystkim przywództwo transformacyjne wiąże się z tym, iż to charyzmą i wspólne nieokreślonymi celami lider motywuje swoich pracowników do określonych działań. W przypadku transakcyjnego modelu z kolei główną motywacją grupy są kary oraz nagrody. W przywództwie transformacyjnym duży nacisk kładzie się na wspólne dla wszystkich zatrudnionych wartości, z kolei w transakcyjnej wersji zatrudnieni pracownicy nie muszą wyznawać takich samych idei. Co więcej, przywódca transformacyjny choć jest często wzorem, a wręcz wyidealizowanym przykładem dla swoich współpracowników, to jednak stara się pozostawiać z nimi na takim samym poziomie. Lider transformacyjny z kolei wyraźnie daje do zrozumienia swoim podwładnym, że znajduje się on na wyższej pozycji.
Przykłady przywództwa transformacyjnego
Przywództwo transformacyjne to model, który choć ma wiele zalet, to jednak nie nadaje się dla nowych firm. Styl ten, aby prawidłowo funkcjonował, powinien być realizowany w przedsiębiorstwie o jasnej i klarownej strukturze organizacyjnej, a dodatkowo nie działa dobrze z modelami biurokratycznymi. Z tego powodu przykłady przywództwa transformacyjnego w biznesie dotyczą głównie zagranicznych marek. Przywódcą transformacyjnym jest na przykład Jeff Bezos. W polityce z kolei ten model zarządzania wykorzystywał Barack Obama.
