Znasz to uczucie, kiedy wiesz, że musisz coś zrobić, ale ciągle odkładasz to na później? Ludzie często odwlekają swoje codzienne obowiązki, wizyty u lekarzy czy podejmowanie ważnych decyzji, co może nieść przykre konsekwencje. Prokrastynacja – co to znaczy, skąd się bierze i jak ją przezwyciężyć?
Czym jest prokrastynacja?
We współczesnej psychologii coraz częściej słyszy się o pojęciu, jakim jest prokrastynacja. Co to takiego? Określenie oznacza tendencję do odkładania obowiązków lub działań na później. Osoba, która to robi, wie, że wykonanie unikanych zadań to konieczność, a mimo tego odsuwa je w czasie.
Nie jest to zwyczajne lenistwo, lecz świadome unikanie obowiązków. Często, zamiast zająć się ważnymi sprawami, dana osoba robi coś innego, błahego, by tylko zagospodarować swój czas. Definicja prokrastynacji wskazuje, że zjawisko może dotyczyć różnych aspektów życia – od obowiązków zawodowych, przez naukę, aż po codzienne, domowe zadania.
Wiesz już, co to jest prokrastynacja, więc poznaj jej podstawowe cechy:
- odkładanie obowiązków – dzieje się to często bez racjonalnego powodu;
- poszukiwanie wymówek – typowe hasła to „zajmę się tym jutro” czy „muszę najpierw zrobić coś innego”;
- świadomość konsekwencji – osoba prokrastynująca wie, co czeka ją za brak wykonania zadania lub słabe przyłożenie się do obowiązku na ostatnią chwilę.
Czy prokrastynacja to choroba?
Prokrastynacja nie jest oficjalnie chorobą, mimo że niektórzy nazywają ją chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że to zaburzenie psychiczne. Zwykle wiąże się z problemami z zarządzaniem czasem, motywacją, lękiem przed porażką czy perfekcjonizmem.
Niekiedy prokrastynacja znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, a problem zaczyna się pogłębiać. Skrajne zwlekanie z zadaniami i przekładanie obowiązków skutkują czasami poważnymi konsekwencjami, np.:
- unikanie wizyty u lekarza – zbyt późne wykrycie choroby;
- zwlekanie z nauką na egzamin – niezaliczenie przedmiotu na studiach;
- odkładanie zapłaty rachunków, podatków czy innych zobowiązań – naliczenie odsetek, kar, a nawet popadnięcie w długi.
Skąd się bierze prokrastynacja? Przyczyny
Prokrastynacja to złożone zjawisko, które może mieć wiele różnych przyczyn – zarówno psychologicznych, jak i związanych z codziennymi nawykami czy sytuacją życiową. Odkładanie rzeczy na później często jest spowodowane:
- lękiem przed porażką;
- brakiem odpowiedniej motywacji;
- przebodźcowaniem i rozproszoną uwagą;
- brakiem samodyscypliny;
- przeładowaniem obowiązkami;
- chęcią uniknięcia stresujących sytuacji.
Odwlekanie spraw na później często występuje wraz z innymi zaburzeniami, w tym np. ADHD czy lękami. Może to powodować poczucie winy, ale mimo tego osoby dotknięte problemem nie potrafią odpowiednio zmotywować się do działania. Zamiast przystąpić do obowiązków, sięgają po telefon, spędzają czas przed komputerem czy oddają się innym przyjemniejszym czynnościom.
Prokrastynacja – jak z nią walczyć?
Prokrastynacja – jak sobie radzić z odkładaniem zadań na później? Warto zacząć na własną rękę, a jeśli to nie przyniesie skutku, najlepiej sięgnąć po pomoc specjalisty, czyli psychoterapeuty. Pomocne okazują się takie działania jak:
- planowanie i odhaczanie listy zadań w notatniku;
- pomodoro, czyli technika pracy w blokach czasowych;
- eliminacja rozpraszaczy, czyli np. ograniczenie czasu spędzanego w social mediach;
- dzielenie dużych zadań na kilka mniejszych i wykonywanie ich stopniowo;
- dawanie sobie nagród za postępy i osiąganie kolejnych celów.
Aby skutecznie pokonać prokrastynację, trzeba zrozumieć jej przyczyny. Prokrastynator musi także być dla siebie wyrozumiały i zadbać o swój komfort psychiczny oraz zdrowy tryb życia. Warto pamiętać o aktywności fizycznej i umiejętności zachowywania balansu między światem realnym a tym online.
Motywacji do działania można szukać także w książkach psychologicznych o tej tematyce. Propozycji jest mnóstwo, m.in.:
- Przestań odwlekać i zacznij działać! – Bartłomiej Popiel;
- Pokonaj odwlekanie. Rozwiń wytrwałość – Piotr Modzelewski;
- Nawyk samodyscypliny. Zaprogramuj wewnętrznego stróża – Fiore Neil;
- Nawyk nieodwlekania Proste sposoby pokonania prokrastynacji – Steve Scott.
Pamiętaj, że prokrastynacja może mieć bardzo negatywne konsekwencje dla Twojego zdrowia psychicznego i wpływać na komfort codziennego życia. Wypróbuj powyższe metody i spróbuj zwalczyć strach przed porażką oraz listę piętrzących się rzeczy do zrobienia. Wyznacz sobie cele i unikaj pracy pod presją czasu!
