Postęp technologiczny widoczny jest obecnie niemal w każdej dziedzinie naszego życia. Zmiany, które zaszły w ostatnich latach, istotnie wpłynęły między innymi na środowisko naszej pracy. Obecnie wiele osób zatrudnionych jest w firmach, których siedziby znajdują się nawet kilkaset kilometrów od ich miejsca zamieszkania, a mogą z nimi współpracować, dzięki możliwościom, jakie oferuje praca zdalna. Wykonywanie obowiązków służbowych z własnego domu wiąże się nie tylko z szeregiem korzyści związanych z brakiem konieczności dojazdu do siedziby firmy, ale również pewnymi zagrożeniami, do których należy cybermobbing. Czym jest cybermobbing i jak się przed nim bronić? Podpowiadamy.
Czym jest cybermobbing?
Ze względu na to, że w ostatnich latach, między innymi dzięki pandemii COVID-19, a także przez postęp technologiczny, sposób naszej pracy uległ diametralnej zmianie, pracownicy mogą wykonywać swoje obowiązki służbowe z domu. Dodatkowo nie tylko w ramach pracy zdalnej, ale również hybrydowej czy nawet stacjonarnej zazwyczaj komunikujemy się ze sobą za pomocą nowych technologii informatyczno-komunikacyjnych. To wszystko spowodowało, że obecnie mamy do czynienia z nowym zjawiskiem, jakim jest cybermobbing.
Cybermobbing, to nic innego jak mobbing w miejscu pracy. Różni się on jednak od tradycyjnego mobbingu faktem, iż występuje w przestrzeni cyfrowej. Obecne badania wskazują na to, że cybermobbing może w wielu przedsiębiorstwach występować z większą intensywnością niż tradycyjny mobbing, ze względu na to, że w wielu firmach nie powstały jeszcze mechanizmy radzenia sobie z tym problemem.
Różne oblicza mobbingu
Osoby, które zastanawiają się, czy mają do czynienia z cybermobbingiem, powinny zdawać sobie sprawę z tego, że mogą go doświadczać, nawet jeżeli są zatrudnione na odległość i pracują zdalnie. Kodeks Pracy definiuje mobbing jako działania lub zachowania, które dotyczą pracownika lub są skierowane przeciwko niemu i obejmują uporczywe i długotrwałe jego nękanie, lub zastraszanie, które wywołuje u takiej osoby zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Dodatkowo zachowania takie mogą powodować lub mieć na celu poniżenie i ośmieszenie pracownika, a także odizolowanie go, lub też wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Jak widać, definicja mobbingu nie określa miejsca, w którym musi dochodzić do takich zachowań. Z tego powodu wiele działań, które noszą znamiona mobbingu, wcale nie musi odbywać się, podczas gdy przebywamy w siedzibie firmy, ponieważ nie wymagają one fizycznego kontaktu i mogą mieć miejsce na przykład podczas rozmów telefonicznych, wideokonferencji, zdalnie wygłaszanej prezentacji czy w rozmowach za pośrednictwem komunikatorów firmowych.
Cybermobbing to duże wyzwanie dla pracodawców, którzy zatrudniają pracowników zdalnie, ponieważ powinni oni stworzyć procedury skutecznie chroniące nie tylko ofiary tradycyjnego mobbingu, ale również tego, który występuje w wirtualnym świecie, ponieważ to na pracodawcy w razie zgłoszenia faktu mobbingu przez ofiarę do sądu będzie ciążył obowiązek wykazania działań, które podjął, aby zapobiec takim zachowaniom.
Charakterystyka cybermobbingu
Nie istnieje ściśle określona definicja cybermobbingu. Dlatego ofiara niestosownych zachowań powinna zastanowić się, czy w jej przypadku istnieją przesłanki dotyczące tradycyjnego mobbingu, a więc czy doświadcza uporczywego i długotrwałego nękania bądź zastraszania. Cybermobbing, a także cyberprzemoc to terminy, które stosuje się obecnie do określenia agresywnych zachowań przejawianych wobec ofiary za pośrednictwem nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Zgodnie z najnowszymi definicjami, za cybermobbing możemy uznać negatywne działania, które wynikają ze stosunku pracy i podejmowane są za pomocą nowych technologii. Muszą one jednak występować przez pewien czas, a więc wielokrotnie. Jeżeli więc systematycznie, za pomocą nowych technologii, jesteśmy narażeni na negatywne działania związane z naszą pracą, wówczas mamy do czynienia z cybermobbingiem.
Jakie zachowania można uznać za cybermobbing?
Wszelkie zachowania uznawane za standardowy mobbing, można odnieść również do działań przeprowadzanych za pomocą nowych technologii. Do przykładów cybermobbingu należą następujące zachowania:
- poniżanie i zastraszanie pracowników,
- umniejszanie zasług ofiary,
- wydawanie ofierze absurdalnych lub niemożliwych to zrealizowania poleceń,
- wyzywanie ofiary,
- upokarzanie ofiary,
- szantażowanie pracownika zwolnieniem z pracy bez wyraźnej przyczyny.
W przypadku cybermobbingu takie zachowania mogą mieć miejsce na przykład podczas telekonferencji, odbywania rozmów telefonicznych, ale również w treści wiadomości lub maili. Dzięki temu teoretycznie cybermobbing jest łatwiejszy do udowodnienia, ze względu na to, że dysponujemy pewnym materiałem w postaci wiadomości lub nagrań rozmów telefonicznych bądź konferencji.
Przykłady cybermobbingu
Konkretne przykłady cybermobbingu mogą dotyczyć różnych sytuacji. Mają one jednak wspólny mianownik, polegający na tym, że zachowania mobbera dotyczą nękania lub zastraszania pracownika. Powodują jego poniżenie lub ośmieszenie bądź też wyeliminowanie go z zespołu współpracowników, lub chociaż wyizolowanie. Dodatkowo mogą one wywoływać u ofiary mobbingu zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Przykładów cybermobbingu jest wiele. Przedstawiamy jednak kilka zachowań, które są niestosowne i noszą znamiona mobbingu.
Sytuacja 1. Przełożony podczas telekonferencji, w której uczestniczy cały dział lub kilka osób z zespołu wyśmiewa i poniża pracownika, mówiąc mu, że nie potrafi wykonywać dobrze swojej pracy. Nazywa go głupim i odsuwa od projektu. Dodatkowo na przykład usuwa go z grupy, która dotyczyła danego projektu i w której pojawiały się linki do spotkań online. Dzięki temu działaniu poniżył pracownika i odizolował go od grupy.
Sytuacja 2. Przełożony podczas telekonferencji lub rozmowy telefonicznej krzyczy i wyzywa swojego pracownika. Używa w takiej sytuacji przekleństw i obraża swojego podwładnego, mimo braku konkretnych przesłanek do udzielenia mu nagany. Dodatkowo informuje go, że zostanie on zwolniony dyscyplinarnie. Dzięki takiemu działaniu poniżył pracownika i zastraszył go zwolnieniem z pracy.
Sytuacja 3. Przełożony dzwoni chwilę przed zakończeniem pracy do swojego podwładnego i zleca pracownikowi skomplikowane, wręcz niemożliwe do wykonania zadania. Oczekuje, by ten został po godzinach, aby zrobił wszystkie wymienione na liście czynności. Informuje go jednocześnie, że jeżeli zadania te nie zostaną wykonane jeszcze tego samego dnia, wówczas pracownik zostanie zwolniony. Mobber w tej sytuacji zastrasza pracownika, grozi mu zwolnieniem, a także zleca mu niemożliwe do wykonania czynności, co oznacza, że stosuje wobec niego mobbing.
Mobberzy dysponują jednak coraz nowszymi sposobami krzywdzenia swoich ofiar w świecie wirtualnym. Dodatkowo bardzo często takim osobom ze względu na to, że nie mają kontaktu ze swoją ofiarą twarzą w twarz, lecz wykorzystują technologie informatyczno-komunikacyjne, łatwiej jest im przekraczać pewne bariery i częściej ośmielają się podejmować działania, których w świecie rzeczywistym mogliby nie wykonać. Bardzo często do aktów agresji w ramach cyberprzemocy, jaką jest cybermobbing, dochodzi także na publicznych forach internetowych, a także na portalach społecznościowych, takich jak Facebook czy Twitter.
Co powinna zrobić ofiara cybermobbingu?
Jeżeli doświadczamy cybermobbingu, powinniśmy podobnie jak w przypadku standardowego mobbingu, poinformować o tym swoich przełożonych lub inne wyznaczone w danej strukturze organizacyjnej organy do spraw zwalczania takich zachowań. W przypadku pracy zdalnej pamiętajmy, że obowiązują nas takie same prawa, jak w sytuacji kiedy wykonywalibyśmy nasze obowiązki w siedzibie firmy, zwłaszcza jeżeli jesteśmy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.
Pamiętajmy również, że cybermobbing, podobnie jak tradycyjny mobbing w miejscu pracy jest karalny, a pracownikowi ochronę przed takimi zachowaniami zapewnia artykuł 94 Kodeksu Pracy, który formułuje możliwość domagania się w razie takich zachowań zadośćuczynienia pieniężnego i odszkodowania. Z kolei pracodawców obliguje do przeciwdziałania takiemu zjawisku. Dlatego również w przypadku pracy zdalnej, w każdej firmie powinna istnieć procedura antymobbingowa, do której powinny zastosować się osoby doświadczające negatywnych zachowań.
Czy cybermobbing jest karalny?
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że zachowania noszące znamiona mobbingu są karalne, nie tylko w przypadku kiedy dochodzi do takich sytuacji w miejscu pracy, a więc w siedzibie firmy, ale również za pośrednictwem nowych technologii. Co więcej, bardzo często ofiara cybermobbingu, może skutecznie dochodzić swoich roszczeń ze względu na to, że może nagrywać rozmowy telefoniczne czy wideokonferencje, a także zapisywać wiadomości z mobberem, które będą stanowiły materiał dowodowy w przypadku ewentualnej rozprawy w sądzie.
Akty elektronicznej agresji są karane podobnie jak tradycyjny mobbing. Dlatego ofiara ma prawo zażądać odszkodowania i zadośćuczynienia. Jeżeli więc sąd zakwalifikuje dane zachowanie jako mobbing, wówczas po spełnieniu określonych w prawie wymagań, ofiara również w przypadku pracy zdalnej, może otrzymać odszkodowanie lub zadośćuczynienie.
Jak pracodawca może przeciwdziałać cybermobbingowi?
Pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników zdalnych, muszą stworzyć procedurę antymobingową również w przypadku cybermobbingu. W razie kiedy ofiara takich zachowań zgłosi nękanie lub zastraszanie do odpowiednich instytucji, a sąd zakwalifikuje takie zachowanie jako mobbing, to na pracodawcy będzie spoczywał obowiązek przekazania zadośćuczynienia lub odszkodowania doświadczającego przemocy zdalnej pracownikowi. Dlatego tak istotne jest opracowanie procedury antymobbingowej w firmie, również w przypadku pracowników zatrudnionych na odległość. Pracodawcy powinni kłaść więc szczególny nacisk na prewencję cybermobbingu, a także uruchomić kanały zgłoszeń nieprawidłowości. Pracodawca może również wysyłać do pracowników przypomnienia formułujące podstawowe zasady obowiązujące w miejscu pracy, przeprowadzać szkolenia antymobbingowe i kłaść duży nacisk na poprawną komunikację między pracownikami zatrudnionymi zdalnie.
